Στιγμιότυπο από τις εξετάσεις του εθνικού μαθητικού πρωταθλήματος για τους αριστούχους μαθητές.Τα μνημεία της UNESCO , Τ. 29, Δομή 1999.
Οι Ιάπωνες επιδόθηκαν στον εκσυγχρονισμό με χαρακτηριστική ένταση και σύστημα. Ήταν έτοιμοι γι' αυτό - χάρη σε μια παράδοση ( μνήμη ) αποτελεσματικής διακυβέρνησης, στα ψηλά επίπεδα εγγραμματοσύνης, στην αυστηρή οικογενειακή δομή, στην εργασιακή ηθική και την αυτοπειθαρχία, στην αίσθηση της εθνικής ταυτότητας και της εγγενούς ανωτερότητας που τους διέκριναν.
Ο πυρήνας όλων των χαρακτηριστικών τους ήταν αυτό ακριβώς : Οι Ιάπωνες γνώριζαν ότι ήταν ανώτεροι κι επειδή το γνώριζαν ήταν σε θέση να αναγνωρίζουν που υπερείχαν οι άλλοι. Όταν έκαναν τα πρώτα βήματα, υπό το καθεστώς των Τοκουγκάβα, μίσθωσαν ξένους ειδικούς και τεχνικούς, ενώ ταυτοχρόνως έστειλαν Ιάπωνες αντιπροσώπους στο εξωτερικό για να επιστρέψουν με άμεσες μαρτυρίες για τον τρόπο εργασίας των Ευρωπαίων και των Αμερικανών. Αυτό το σώμα των πληροφοριών αποτέλεσε τη βάση των επιλογών, αντανακλώντας μια προσεκτική κι ευέλικτη μελέτη των συγκριτικών υπέρ και κατά. Έτσι το πρώτο στρατιωτικό πρότυπο που επέλεξαν ήταν ο γαλλικός στρατός. Αλλά μετά την ήττα της Γαλλίας από την Πρωσία στα 1870 - 1871, οι Ιάπωνες αποφάσισαν ότι η Γερμανία είχε περισσότερα να προσφέρει. Μια παρόμοια αλλαγή έλαβε χώρα από τους γαλλικούς στους γερμανικούς νομικούς κώδικες και πρακτική.
Καμία ευκαιρία μάθησης δεν πήγε χαμένη. Τον Οκτώβριο του 1871, μια αντιπροσωπεία με επικεφαλής τον πρίγκιπα Ιβακούρα Τομόμι, η οποία συμπεριλάμβανε καινοτόμους όπως ο Όκουμπο Τοσιμίτσι κι ο πρίγκιπας Ιτό Χιρομπούμπι, ταξίδεψε στις Ηνωμένες Πολιτείες και στην Ευρώπη για να ζητήσει την ακύρωση των άνισων συνθηκών που είχαν επιβληθεί στη δεκαετία του 1850. Οι Ιάπωνες ήθελαν πάνω απ' όλα να επανακτήσουν τον έλεγχο στο δασμολόγιό τους, ώστε να προστατεύσουν καλύτερα τις " νηπιακές " τους βιομηχανίες. Ήταν σα να χτυπούσαν πάνω σ' ένα πέτρινο τοίχο : Τα δυτικά έθνη δεν είχαν καμία πρόθεση να παραχωρήσουν το δικαίωμα εισόδου στην Ιαπωνική αγορά, δικαίωμα που είχαν κερδίσει με δυσκολία. Η αντιπροσωπεία κατάπιε την υπερηφάνειά της κι αξιοποίησε την παρουσία της στις χώρες αυτές, επισκεπτόμενη εργοστάσια και σιδηρουργεία, ναυπηγεία κι οπλουργεία, σιδηρόδρομους και διώρυγες, και δεν επέστρεψε παρά τον Σεπτέμβριο του 1873, σχεδόν δυο χρόνια αργότερα, φορτωμένη με τα λάφυρα της γνώσης και " με τη φλόγα του ενθουσιασμού " για τις μεταρρυθμίσεις.
Ο πυρήνας όλων των χαρακτηριστικών τους ήταν αυτό ακριβώς : Οι Ιάπωνες γνώριζαν ότι ήταν ανώτεροι κι επειδή το γνώριζαν ήταν σε θέση να αναγνωρίζουν που υπερείχαν οι άλλοι. Όταν έκαναν τα πρώτα βήματα, υπό το καθεστώς των Τοκουγκάβα, μίσθωσαν ξένους ειδικούς και τεχνικούς, ενώ ταυτοχρόνως έστειλαν Ιάπωνες αντιπροσώπους στο εξωτερικό για να επιστρέψουν με άμεσες μαρτυρίες για τον τρόπο εργασίας των Ευρωπαίων και των Αμερικανών. Αυτό το σώμα των πληροφοριών αποτέλεσε τη βάση των επιλογών, αντανακλώντας μια προσεκτική κι ευέλικτη μελέτη των συγκριτικών υπέρ και κατά. Έτσι το πρώτο στρατιωτικό πρότυπο που επέλεξαν ήταν ο γαλλικός στρατός. Αλλά μετά την ήττα της Γαλλίας από την Πρωσία στα 1870 - 1871, οι Ιάπωνες αποφάσισαν ότι η Γερμανία είχε περισσότερα να προσφέρει. Μια παρόμοια αλλαγή έλαβε χώρα από τους γαλλικούς στους γερμανικούς νομικούς κώδικες και πρακτική.
Καμία ευκαιρία μάθησης δεν πήγε χαμένη. Τον Οκτώβριο του 1871, μια αντιπροσωπεία με επικεφαλής τον πρίγκιπα Ιβακούρα Τομόμι, η οποία συμπεριλάμβανε καινοτόμους όπως ο Όκουμπο Τοσιμίτσι κι ο πρίγκιπας Ιτό Χιρομπούμπι, ταξίδεψε στις Ηνωμένες Πολιτείες και στην Ευρώπη για να ζητήσει την ακύρωση των άνισων συνθηκών που είχαν επιβληθεί στη δεκαετία του 1850. Οι Ιάπωνες ήθελαν πάνω απ' όλα να επανακτήσουν τον έλεγχο στο δασμολόγιό τους, ώστε να προστατεύσουν καλύτερα τις " νηπιακές " τους βιομηχανίες. Ήταν σα να χτυπούσαν πάνω σ' ένα πέτρινο τοίχο : Τα δυτικά έθνη δεν είχαν καμία πρόθεση να παραχωρήσουν το δικαίωμα εισόδου στην Ιαπωνική αγορά, δικαίωμα που είχαν κερδίσει με δυσκολία. Η αντιπροσωπεία κατάπιε την υπερηφάνειά της κι αξιοποίησε την παρουσία της στις χώρες αυτές, επισκεπτόμενη εργοστάσια και σιδηρουργεία, ναυπηγεία κι οπλουργεία, σιδηρόδρομους και διώρυγες, και δεν επέστρεψε παρά τον Σεπτέμβριο του 1873, σχεδόν δυο χρόνια αργότερα, φορτωμένη με τα λάφυρα της γνώσης και " με τη φλόγα του ενθουσιασμού " για τις μεταρρυθμίσεις.
Το ηφαίστειο Φούτζι ( 3.776μ. )
Η άμεση εμπειρία της Ιαπωνικής ηγεσίας έπαιξε πολύ μεγάλο ρόλο στα περαιτέρω. Επιβαίνοντας σ' ένα αγγλικό σιδηρόδρομο και στοχαζόμενος καθώς παρακολουθούσε το βιομηχανικό τοπίο, ο Όκουμπο εκμυστηρεύτηκε με λύπη ότι, πριν φύγει από την Ιαπωνία, νόμιζε πως το έργο του είχε ολοκληρωθεί. Η αυτοκρατορική εξουσία είχε παλινορθωθεί, η φεουδαρχία είχε αποκατασταθεί από μια κεντρική κυβέρνηση. Τώρα κατανοούσε ότι τα πιο σημαντικά καθήκοντα βρισκόταν μπροστά.
Η Ιαπωνία δεν συγκρινόταν με τις " πιο προοδευμένες δυνάμεις του κόσμου ". Ιδίως η Αγγλία, έδινε ένα μάθημα αυτό - ανάπτυξης. Όντας κάποτε ένα μικρό νησιωτικό έθνος - σαν την Ιαπωνία - η Αγγλία είχε επιδιώξει συστηματικά την εφαρμογή μιας πολιτικής επέκτασης της δύναμής της. Οι νόμοι περί ναυσιπλοΐας έπαιξαν κρίσιμο ρόλο στην ανάπτυξη του εθνικού εμπορίου ναυτικού σε σημείο που να καταστεί κυρίαρχο διεθνώς. Η Βρετανία δεν εγκατέλειψε τον προστατευτισμό για να ταχθεί υπέρ του ελεύθερου εμπορίου παρά μόνο όταν είχε επιτύχει να γίνει η ηγεμονεύουσα βιομηχανική χώρα.
Βεβαίως, η Ιαπωνία δεν θα είχε τη δασμολογική κι εμπορική αυτονομία που απολάμβανε η Αγγλία τον 17ο αιώνα. Το πιο ενοχλητικό ζήτημα ήταν η άρνηση των Ευρωπαίων να επαναδιαπραγματευθούν τις μη ισότιμες συνθήκες. Όσον αφορά αυτό το θέμα, το γερμανικό παράδειγμα είχε νόημα. Η Γερμανία, όπως η Ιαπωνία, πολύ πρόσφατα είχε εξέλθει από μια δύσκολη ενοποίηση. Επίσης η Γερμανία, όπως η Ιαπωνία, είχε εκκινήσει από μια θέση οικονομικής κατωτερότητας κι ιδού πόσο μακριά είχε φτάσει. Ο Όκουμπο εντυπωσιάστηκε από τους Γερμανούς που συνάντησε. Τους βρήκε λιτούς, σκληρά εργαζόμενους, " ανυπόκριτους " - όπως οι απλοί Ιάπωνες, φαντάζεται κανείς. Και βρήκε τους ηγέτες τους ρεαλιστές και πραγματιστές. Προσηλωμένους, όπως έλεγαν, στην οικοδόμηση της εθνικής ισχύος. Ήταν οι εμποροκράτες του 19ου αιώνα. Ο Όκουμπο επέστρεψε και προσέδωσε γερμανικό προσανατολισμό στην ιαπωνική γραφειοκρατία.
Η Ιαπωνία δεν συγκρινόταν με τις " πιο προοδευμένες δυνάμεις του κόσμου ". Ιδίως η Αγγλία, έδινε ένα μάθημα αυτό - ανάπτυξης. Όντας κάποτε ένα μικρό νησιωτικό έθνος - σαν την Ιαπωνία - η Αγγλία είχε επιδιώξει συστηματικά την εφαρμογή μιας πολιτικής επέκτασης της δύναμής της. Οι νόμοι περί ναυσιπλοΐας έπαιξαν κρίσιμο ρόλο στην ανάπτυξη του εθνικού εμπορίου ναυτικού σε σημείο που να καταστεί κυρίαρχο διεθνώς. Η Βρετανία δεν εγκατέλειψε τον προστατευτισμό για να ταχθεί υπέρ του ελεύθερου εμπορίου παρά μόνο όταν είχε επιτύχει να γίνει η ηγεμονεύουσα βιομηχανική χώρα.
Βεβαίως, η Ιαπωνία δεν θα είχε τη δασμολογική κι εμπορική αυτονομία που απολάμβανε η Αγγλία τον 17ο αιώνα. Το πιο ενοχλητικό ζήτημα ήταν η άρνηση των Ευρωπαίων να επαναδιαπραγματευθούν τις μη ισότιμες συνθήκες. Όσον αφορά αυτό το θέμα, το γερμανικό παράδειγμα είχε νόημα. Η Γερμανία, όπως η Ιαπωνία, πολύ πρόσφατα είχε εξέλθει από μια δύσκολη ενοποίηση. Επίσης η Γερμανία, όπως η Ιαπωνία, είχε εκκινήσει από μια θέση οικονομικής κατωτερότητας κι ιδού πόσο μακριά είχε φτάσει. Ο Όκουμπο εντυπωσιάστηκε από τους Γερμανούς που συνάντησε. Τους βρήκε λιτούς, σκληρά εργαζόμενους, " ανυπόκριτους " - όπως οι απλοί Ιάπωνες, φαντάζεται κανείς. Και βρήκε τους ηγέτες τους ρεαλιστές και πραγματιστές. Προσηλωμένους, όπως έλεγαν, στην οικοδόμηση της εθνικής ισχύος. Ήταν οι εμποροκράτες του 19ου αιώνα. Ο Όκουμπο επέστρεψε και προσέδωσε γερμανικό προσανατολισμό στην ιαπωνική γραφειοκρατία.
Πηγή στοιχείων : David S. Landes, " Ο πλούτος κι η φτώχεια των εθνών ", Λιβάνης 2005 , " Τα μνημεία της UNESCO ", Τ. 29, Δομή 1999 κι η ιστοσελίδα που ήδη αναφέρθηκε.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου