Ανθρώπινη οικονομική γεωγραφία - 5

Οι Τουαρέγκ είναι μια φυλή 100.000 - 300.000 ατόμων που ζουν στη Σαχάρα, μια έρημο διχοτομημένη από τα σύνορα, όπου η μετανάστευση των νομάδων δεν επιτρέπεται.

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ - Ο ΑΝΟΡΓΑΝΩΤΟΣ ΧΩΡΟΣ

Α. 2. Τοπικά παραδείγματα - 2

Αν κι οι λαοί των ερήμων, των αρχιπελαγών του Ειρηνικού Ωκεανού ή των Αρκτικών περιοχών δεν επηρεάζουν το περιβάλλον τους, ωστόσο, διατρέχοντας κανονικά και σε προκαθορισμένη βάση - που καθορίζεται από τους κύκλους προμήθειας τροφής και την εκμετάλλευση των πρώτων υλών με στοιχειώδη εργαλεία και τεχνικές - ορισμένες περιοχές του, τις ιδιοποιούνται και τις καθιστούν "ζωτικούς" τους χώρους. Εδώ, η απουσία επέμβασης στο περιβάλλον προέρχεται από την αδράνεια των ανθρώπων παρά από την φυσική στειρότητα του ηπειρωτικού εδάφους και την ακαταλληλότητα των θαλασσινών περιοχών να διατηρήσουν τα ίχνη των τεχνικών τους έργων. Όπως οι ανθρώπινες ομάδες που ζουν στα τροπικά δάση, παραμένουν κι αυτές στο περιθώριο της Οικουμένης, με τη διαφορά ότι διαθέτουν έναν ψηλότερο βαθμό οργανωτικής ικανότητας, ο οποίος αποτυπώνεται στην θρησκεία και την κοινωνική τους οργάνωση.

Οι παραδοσιακοί νομάδες των ερήμων που έχουν πρόσωπο στις μεσογειακές ακτές, αποτελούν μια εξαιρετικά κλειστή κοινωνία που θεμελιώνεται στην συμβίωση ανθρώπων και κοπαδιών. Βασικές προϋποθέσεις για την ύπαρξη αυτού του είδους ζωής είναι οι στοιχειώδεις τεχνικές μετακίνησης κι επιβίωσης που σχετίζονται με την συνεχή μετανάστευση.

Το κοπάδι είναι η αποκλειστική πηγή των απαραίτητων για τη ζωή, εξασφαλίζοντας τροφή και πρώτες ύλες για τα χρηστικά αντικείμενα ( δέρμα, μαλλί, κέρατα ) ενώ αποτελεί πλούτο που επιθυμείται σφοδρά και διατηρείται με πάθος. Οι κοινωνίες αυτές είναι κοινωνίες οπλισμένων ανθρώπων έτοιμων να υπερασπιστούν ή ν’ αυξήσουν τα ζώα τους αλλά και να διατηρήσουν τον έλεγχο των εδαφών που τα τρέφουν : τ’ απέραντα και πολλές φορές απατηλά λιβάδια της ερήμου, όπου οι νομάδες βρίσκουν τον δρόμοι τους γνωρίζοντας λεπτομέρειες που διαφεύγουν σ’ οποιονδήποτε άλλον. Για παράδειγμα, οι νομάδες γνωρίζουν κι ανακαλύπτουν πηγές νερού : ύστερα από μια ξαφνική νεροποντή ακόμα και μικρής διάρκειας, μπορούν να μαντέψουν, από μεγάλη απόσταση, το μέρος όπου θα φυτρώσει πλούσιο χορτάρι για να θρέψουν τα ζώα τους για μερικές μέρες ή εβδομάδες.

Σε μια εποχή κατά την οποία οι περιθωριακοί κάτοικοι των ερήμων και των οάσεων ήταν δεμένοι με τη γη την οποία διέσχιζαν, οι ομάδες που κυριαρχούσαν ήταν εκείνες οι οποίες ήταν καλύτερα οπλισμένες και μπορούσαν να μετακινηθούν μ’ ευκολία, χωρίς απώλειες. Σήμερα αντίθετα, ( 1968 ) οι “ περιηγητές ” της ερήμου βρίσκονται σε παρακμή : καθώς οι λαοί που κατοικούν γύρω από την έρημο σταμάτησαν να προσφεύγουν στις υπηρεσίες τους, η κυριαρχία τους περιορίστηκε και σχεδόν έχει λήξει. Χρόνο με το χρόνο, μετακομίζουν σε άλλες περιοχές, μερικά κατακτημένες από άλλες κοινωνίες με διαφορετική κουλτούρα, μπροστά στις οποίες είναι αδύναμοι ή άχρηστοι. Εξαίρεση αποτελούν οι περιπτώσεις εκείνων οι οποίοι προτίθενται ν’ αλλάξουν τρόπο ζωής, μπαίνοντας στις βιομηχανικές κοινωνίες των πετρελαιοπαραγωγικών χωρών από την πόρτα υπηρεσίας, χάνοντας την πολιτιστική τους ταυτότητα.

Πηγές στοιχείων : Pierre George, Η κοινωνική κι οικονομική οργάνωση στη Γη , Έκδοση του Πανεπιστημίου Παρισιού, 1968, Franco Angeli Editore, Milano 1972 - 1975, Robert Winston, Άνθρωπος, Ο απόλυτος εικονογραφημένος οδηγός, Δομή 2006.
Μετάφραση από τα Ιταλικά : Σ. Πάνου, Σεπτέμβριος 2009.