Κυριακή 14 Ιουνίου 2009

Ανθρώπινη οικονομική γεωγραφία - 3

Φούρνος στο χώμα
Οι Ντάνι, λαός 200.000 ατόμων στην Νέα Γουΐνέα, θεωρούνται μία από τις τελευταίες κοινωνίες που ζουν ακόμα στη λίθινη εποχή : καλλιεργούν γλυκοπατάτες, βόσκουν χοίρους και φτιάχνουν πέτρινα εργαλεία. Στη φωτογραφία βλέπουμε να μαγειρεύουν γλυκοπατάτες σε φούρνο που έφτιαξαν σ' ένα λάκκο. Τις τυλίγουν σε μεγάλα φύλλα και τις αφήνουν μέσα σε καυτές πέτρες στο χώμα.
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ - Ο ΑΝΟΡΓΆΝΩΤΟΣ ΧΩΡΟΣ
Α. 1. Η υποταγή στην φυσική γεωγραφία - 2
Το τρίτο - και κυρίαρχο χαρακτηριστικό - των κοινοτήτων που ζουν σ' ακραίες περιβαλλοντικές συνθήκες, είναι η τεχνική καθυστέρηση - χωρίς αυτό να σημαίνει έλλειψη εφευρετικότητας των μελών τους - η οποία μειώνει τις δραστηριότητες για τη διαβίωσή τους σ' ένα μικρό αριθμό απηρχειωμένων διαδικασιών ελάχιστης επάρκειας.
Ωστόσο, η τεχνική υστέρηση δεν αφορά αυτούς καθαυτούς τους τομείς δραστηριότητας : η μεγαλύτερη διαφορά συνίσταται στην τάση μετακίνησης, ενώ η διαφορά ικανότητας προσαρμογής και προστασίας από τους εξωτερικούς παράγοντες, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το φυσικό τους περιβάλλον.
Το τροπικό δάσος επιτρέπει την επιβίωση σε φυσικά πλαίσια : κατά κανόνα, είναι μια ζώνη όπου κατοικούν λαοί οι οποίοι επιχειρούν να δαμάσουν το περιβάλλον τους πολύ λιγότερο από άλλους. Οι κάτοικοι της ερήμου, της τούνδρας, της θάλασσας, είναι περισσότερο κινητικοί.
Οι τεχνικές ανεφοδιασμού της τροφής περιορίζονται σε μια αρχαία εργαλειοθήκη που κατασκευάστηκε με υλικό προερχόμενο από το άμεσο περιβάλλον : εργαλεία κυνηγιού και ψαρέματος, παγίδες και μέσα μετακίνησης στο νερό για το ψάρεμα, αντικείμενα κατάλληλα για την εκτροφή άγριων ειδών και την επεξεργασία των προϊόντων της.
Η επεξεργασία των πρώτων υλών που προέρχονται από το γύρω περιβάλλον για την κατασκευή των ρούχων, γίνεται με πολύ απλό τρόπο : τα εργαλεία είναι τα χέρια και τα δόντια. Ανάλογη ανεπάρκεια μέσων και τεχνικής παρουσιάζεται και στην κατασκευή των καταλυμάτων : αντιμετωπίζεται μόνο όταν είναι απαραίτητο, όπως στην Αρκτική, στα βουνά με ψηλό υψόμετρο, στην έρημο.
.
Κατοικίες των Νενέτ
Οι Νενέτ είναι πολικός λαός 65.000 ατόμων που κατοικεί στην αρκτική τούνδρα, γη με μόνιμο πάγο κι έλη. Οι οικισμοί τους εντοπίζονται κοντά στις αρκτικές ακτές της Σιβηρίας κι αποτελούν τους βορειότερους της Ευρώπης.
Οι αναγκαίες δραστηριότητες διαβίωσης για το συγκεκριμένο είδος ζωής είναι λοιπόν ελάχιστες : αναζήτηση της τροφής, ετοιμασία του φαγητού, κατασκευή των ρούχων, κατασκευή των καταλυμάτων ή τακτοποίηση ενός φυσικού καταφυγίου, τρόπος και σημασία των μετακινήσεων.
Τα φυσικά στοιχεία προσλαμβάνουν έναν ιερό χαρακτήρα που εκφράζεται στις τελετουργίες και στα έθιμα για την διατήρηση του είδους. Ο διαχωρισμός ανάμεσα στις υλικές όψεις της ζωής και τις εκδηλώσεις οι οποίες τις συνοδεύουν δίνοντάς τους τη σημασία τους είναι αδύνατος : στοιχεία όπως οι θρησκείες, οι ερωτικές πρακτικές, οι απαγορεύσεις και τα ταμπού, η τέλετουργική διαίρεση του χρόνου ανάμεσα στις διάφορες δραστηριότητες, η διάρθρωση του ανάμεσα στις γιορτές, αποτελούν συχνά στοιχεία συντήρησης των πιθανοτήτων ύπαρξης.
.
Άγρια τροφή
Οι Μανγιάν είναι λαός 111.500 ατόμων που κατοικεί στα τροπικά δάση των υψιπέδων του νησιού Μιντόρο στις Φιλιππίνες. Τα εδώδιμα μανιτάρια που φυτρώνουν στον κορμό ενός δέντρου είναι μια συνηθισμένη τροφή.
Ξεκινώντας από το δεδομένο ότι πρόκειται για ομάδες που ζουν σε περιθωριακές περιοχές της Οικουμένης, θα πρέπει να εκτιμήσουμε το είδος της ζωής τους λαμβάνοντας υπόψη τα πιο επιθετικά στοιχεία του περιβάλλοντος. Πράγματι, είναι η οργάνωση της άμυνας απέναντι σ' αυτά τα στοιχεία που αναδεικνύει τους βασικούς χαρακτήρες κάθε είδους ζωής κι εκφράζει με τον πιο αυθεντικό τρόπο τη δομή της.
Τα είδη της ζωής τους απαντώνται λοιπόν στις πιο περιθωριακές περιοχές της Οικουμένης : στο υγρό θερμό δάσος της ζώνης του ισημερινού, στις θερμές ερήμους, στα αρχιπελάγη των ωκεανών, στην Αρκτική, στα βουνά με μεγάλο υψόμετρο.
Ειδικότερα, στο δάσος του Αμαζονίου, στο δάσος του Κονγκό, στο δάσος των Νοτιοανατολικών Ασιατικών αρχιπελαγών. Στην Ινδονησία ( Από τη Βόρνεο ως τη Νέα Γουϊνέα ), στη Σαχάρα και την Αραβο - ασιατική έρημο, στην Πολυνησία και στη Μελανησία. Στην Αμερικανική κι Ευρωασιατική αρκτική οροσειρά και τέλος στο Θιβέτ, τα Ιμαλάϊα, στα υψίπεδα των Άνδεων.
Πηγές στοιχείων : Pierre George, Η κοινωνική κι οικονομική οργάνωση στη Γη , Έκδοση του Πανεπιστημίου Παρισιού, 1968, Franco Angeli Editore, Milano 1972 - 1975, Robert Winston, Άνθρωπος, Ο απόλυτος εικονογραφημένος οδηγός, Δομή 2006.
Μετάφραση από τα Ιταλικά : Σοφία Πάνου, Ιούνιος 2009.